GONTY I DACHY W GÓRACH SŁOWENII
ZDJĘCIE: ANJA JERIN, DOCUMENTATION SEM
Gonciarstwo to kunszt wytwarzania gontów, desek łupanych z drewna iglastego. Rzemiosło obejmuje również pokrycie dachów o różnych konstrukcjach w okresie od wiosny do późnej jesieni, głównie na wyżej położonych obszarach Słowenii. Prosto rosnące drewno iglaste z gęstymi słojami i bez sęków zawiera naturalną ochronę przed różnymi wpływami atmosferycznymi; dlatego większość gontów jest wykonana z drewna sosnowego
i modrzewiowego. Do połowy lat 60-tych XX wieku pokrycia dachowe gontem występowały na wyżej położonych obszarach leśnych regionów Gorenjska, Severna Primorska, Koroška, Štajerska, Dolenjska i Notranjska.
Wytwórca gontów potrzebuje narzędzi leśniczych i stolarskich do produkcji gontów. Do ścinania drzewa jesienią wybiera to, które rośnie na wysokości od 600 do 800 m npm. Drzewo ścinane jest zimą, gdy drewno jest w stanie spoczynku. W swoim warsztacie tnie go na mniejsze kawałki, dzieli na możliwie równe części, usuwając rdzeń i korę. Drewno rozłupuje się następnie nożem tnącym i młotkiem w kierunku pasm wzrostu. Ręczne tworzy się drobne rowki na powierzchni drewna, powodując szybsze spływanie wody, a tym samym dłuższą żywotność drewna. Wykonane w ten sposób gonty są następnie układane w stos, który obciąża się i pozostawia do wyschnięcia na powietrzu od miesiąca do roku. Gonciarstwo zostało wpisane do rejestru niematerialnego dziedzictwa kulturowego Słowenii w 2017 r.
ZDJĘCIE: MARTIN SMERDEL
W ramach projektu ARTISTIC uruchomiono w regionie bardzo ważną akcję pilotażową „Drewniane dachy”. Jednym z celów tego działania jest lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych w związku z NDK w celu wspierania przedsiębiorczości w regionie. Celem jest wykorzystanie zasobów naturalnych w celu zachowania wiedzy i umiejętności w zakresie obróbki drewna w regionie i Alpach Julijskich. W ramach tej inicjatywy słoweńscy partnerzy ARTISTIC zorganizowali m.in.:
- różnorodne warsztaty „Od lasu do drewnianego dachu” we współpracy z THE SAW ROMAN KRAVANJA
- warsztaty dla przedsiębiorców zachęcające do utrwalania i przekazywania wiedzy i umiejętności z zakresu obróbki drewna
- warsztaty dla uczniów liceów na temat trwałości drewna, aby pomóc w rozwoju rzemiosła.
ZDJĘCIE: METKA BELINGAR
Dodatkowo projekt przewiduje od 5 do 10 lat działań monitoringowych, co zaowocowało wieloma ciekawymi obserwacjami i wnioskami z zakresu obróbki drewna.
