PRODUKCJA INSTRUMENTÓW STRUNOWYCH – LIRA KORBOWA
ZDJĘCIE: AGNIESZKA MROZEK
Lira korbowa to instrument muzyczny sięgający historią XI wieku, za jego prototyp uważane jest ORGANISTRUM. Instrument ten powstał
w benedyktyńskim opactwie w Cluny, a pierwsza płaskorzeźba przedstawiająca lirę pochodzi z Katedry w Santiago de Compostela. W Polsce lira pojawiła się w XVII w. Niezwykłą popularność zyskała ona w wieku XIX, była wówczas atrybutem wędrownych lirników, poetów, wieszczy, pieśniarzy, żebraków i ślepców. Instrument ten odegrał ważną rolę w muzyce sakralnej, był również jednym z ulubionych instrumentów arystokracji, zaś z czasem stał się dostępny dla niższych warstw społecznych. Na Podkarpaciu lira została zrekonstruowana w latach 60-tych XX wieku przez Pana Stanisława Wyżykowskiego, który był stolarzem, a także muzykiem. Dzięki jego staraniom instrument ten na nowo w Polsce powrócił do praktyki muzycznej. Pan Stanisław Wyżykowski będąc dzieckiem usłyszał historię o tym instrumencie i już wtedy wiedział, że kiedyś „przywróci go do życia”. Pierwszą lirę zrobił dla „Kapeli Stachy”, a jego kolejne instrumenty trafiały do rąk zawodowych muzyków. Zrekonstruował także ORGANISTRUM, a także zaprojektował
i wykonał lirę basową, obsługiwaną przez dwie osoby. Zbudował ponad 200 lir. Kilka instrumentów które wyszły z pod ręki Mistrza Pana Stanisława Wyżykowskiego znajduje się w Sali Tradycji Domu Kultury w Haczowie. Haczowska pracownia Mistrza została zrekonstruowana w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, gdzie od 2018 roku odbywają się warsztaty oraz koncerty. Swoją wiedzę na temat budowy i gry na lirze Mistrz przekazał uczniowi, Panu Stanisławowi Nogajowi, który jest również wielkim pasjonatem tego instrumentu. Od lat wspólnie budują liry oraz działają na rzecz rozwoju liry w Polsce. Jedną z inicjatyw, którą możemy uznać bezsprzecznie jako waloryzację niematerialnego dziedzictwa kulturowego była realizacja autorskiego projektu Pana Stanisława Nogaja pt. „Lira korbowa – reaktywacja rzemiosła, muzyki, tradycji” w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Były to ogólnopolskie warsztaty lirnicze w zrekonstruowanej Pracowni Pana Stanisława Wyżykowskiego w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, ukazujące wielowiekową tradycję lirniczą oraz wizję rozwoju na przyszłość.
